Geen contact zonder gewaarzijn

Gepubliceerd door odessoe op 2 september 2015

In het vorige blog schreef ik over het contact en dat het vooraf gaat aan een ervaring. En juist die ervaring wil je aangaan omdat het je in beweging zet; uit een oude pijnlijke groef haalt en speellruimte in je hoofd maakt. Hoe gaat dat? Het contact maken is niet het begin. Daar gaat iets aan vooraf wat in onszelf plaatsvindt en er voor zorgt dat we de hele groeicurve kunnen doorlopen. Het is de houding van ‘gewaar-zijn’ (awareness). Zonder dat blijven we in de oude groef onszelf vaak pijnlijk herhalen….ook al willen we dat helemaal niet!

Uit ‘Gestalt in actie’ van Fritz Perls: Groeien is leren. Leren is ontdekken dat iets mogelijk is. We gebruiken het grootste deel van onze energieën voor ‘spelletjes’ die het Zelf afbreken, het tegenhouden. En door dit te doen verhinderen we onszelf te groeien. Op het moment dat er iets onplezierigs, iets pijnlijks opkomt worden we fobisch. We lopen weg. We maken ons ongevoelig. We gebruiken allerlei middelen en manieren om het groeiproces te verhinderen. Er is een zeer ingewikkeld proces van zelfbedrog mee verbonden. Voorbeeld; iemand noemt je een smeerlap en je denkt dat je lijdt. Je voelt je pijn gedaan. Toch is er geen sprake van letterlijke pijn door letsel. Die pijn ervaar je vanuit een ‘spelletje’ van zelfbedrog. Het is een oude reactie en niet eentje vanuit je waarneming in het hier en nu. Als je niet in het heden leeft kun je geen creatief (lees flexibel) leven leiden.

Die waarneming in het hier en nu noemt Perls  ‘awareness’. Vertaald is dat ‘gewaarzijn’.

Wat is gewaarzijn?
Gewaarzijn gaat dus om het bemerken van iets dat zich aan het afspelen is in het hier en nu. Het is een vorm van ervaren met daarbij de inzet van je bewuste aandacht. Wat het NIET is is het waarnemen van een proces zoals bijvoorbeeld zelfbeschouwing en reflectie. Gewaarzijn is een proces op zichzelf. Het proces van actief in contact zijn met wat op de voorgrond is in jouw wisselwerking met je omgeving. Je merkt dan dat je basis-evenwicht verandert door een tekort aan energie ergens of juist een teveel.
Een voorbeeld: Ik zit te lezen en er is evenwicht en rust (0). Dan gebeurt er iets inwendigs. Mijn mond wordt droog, mijn been doet pijn.(1) Ik merk dat er iets aan de hand is door een zekere mate van spanning. Ik richt mijn aandacht er op (2). Dan kan ik benoemen: ik heb dorst, ik heb pijn in mijn been. Ik ben me gewaar van mijn situatie (3). Ik weet dat er actie mogelijk is om aan mijn spanning wat te doen. Ik denk na over mogelijke acties zoals thee zetten, water drinken, biertje halen. Ik kan even wat lopen om mijn been wat te bewegen. Ik onderneem actie, ik doe wat. (4) Er is opwinding, ik beweeg me naar mijn doel (5) en ik haal dieper adem. Dan maak ik contact; ik drink mijn gekozen drank. Ik voel het in mijn mond en door mijn slokdarm gaan.(6) Dan komt de bevrediging; mijn dorst is gelest. Ik heb het tekort in mijn onbalans opgeheven. (7) Ik kom tot rust en kan eventueel doorgaan met wat ik aan het doen was. (8)

Gewaarzijn kent drie domeinen:
Het bovenstaande voorbeeld speelt zich af in de binnenwereld:
je aandacht gaat naar de toestand van je lichaam
Gewaarzijn kan ook door de aandacht gericht te hebben op de buitenwereld:
je aandacht is gericht op alles wat je zintuigen registreren.
Tenslotte is er ook het gewaarzijn van het beleven:
alles wat je innerlijk hebt opgeslagen waardoor je beleving  wordt bepaald. Dit gewaarzijn doe je wel in het hier en nu door je herinneringen te verwoorden alsof ze NU gebeuren.

Wat heb je er aan om gewaar te kunnen zijn?
Het voorbeeld hierboven geeft eigenlijk al aan dat het gewaarzijn een belangrijke rol speelt in het verloop van je verdere ervaring. Het zou heel anders kunnen gaan als je niet voelt dat je dorst of pijn hebt. Je drinkt liever niet omdat je dan zo vaak moet plassen terwijl het niet uitkomt. Of je neemt die pijn niet serieus in z’n oorsprong omdat je geleerd hebt niet bij ieder pijntje te piepen. Of misschien zit je in een vergadering en schaam je je om op te staan en water te gaan drinken. Of vindt je in een yogaklas dat je juist die pijn in je been moet kunnen verduren. De ervaring die je vervolgens hebt zal totaal anders zijn. Het betreft hier dan ook geen echte LEERervaring . Hier is er namelijk sprake van een herhaling-van-zetten zoals je het altijd al gedaan hebt. Je speelt een spelletje van zelfbedrog!
Misschien heb je  wel een reactie als:
kunnen ze hier geen waterkannen op tafel zetten?, het zitten duurt te lang door het gezwets, ze hebben waardeloze stoelen hier, die dame daar moet zo nodig haar lenigheid showen, ik ben echt de stijfste in de hele groep, ik moet eens meer oefenen….

Zonder gewaarzijn ga je voorbij aan de situatie zoals die is en schiet je in denken of fantaseren.  Geen aandacht voor je zintuigen en niet voor je feitelijke lichaamssignalen! De contactstroom tussen je Zelf en de omgeving wordt daardoor verbroken en je komt terecht in je oude groef van ongemak vermijden of bestrijden. En juist die weerstand tegen de situatie maakt het erger. Daar zijn een paar vormen van en die kun je vinden in het vorige blog bij ‘Wat is de remedie?

In al die varianten van een verstoring van je innerlijke evenwicht, kom je steeds weer op het punt: wat word ik me gewaar en wat doe ik ermee? Ook van die keuze kun je je gewaar zijn. Dan ervaar je de vrijheid om zelf verantwoordelijk te zijn voor je gedrag, je gevoel of je impuls. Je bent er de eigenaar van. In dat geval weeg je af wat er meer gewicht voor je heeft. Je bent autonoom en niet slachtoffer doordat je gewaar bent van je lichaam, je omgeving en je beleving ervan. Dat is het nut van gewaarzijn: je zorgt voor jezelf omdat je je behoefte kent en serieus neemt en je keuzemogelijkheden ervaart.

Een leercurve in acht stappen: herhaling of contact?
In het voorbeeld van hierboven zie je nummertjes staan. Die duiden op de acht stappen die je doorloopt in het komen van een behoefte tot een ervaring. Een leercurve. Het dorst of pijn hebben speelt zich af in het domein van de fysieke binnenwereld. Die zelfde acht stappen doorloop je net zo goed ook in de buitenwereld. Of juist niet, en blijf je hangen bij 4: je opwinding is dan angst en er volgt geen actie en contact….
Vroeger deden we in de buitenwereld ook steeds stappen in ons leerproces. Helaas zijn die destijds soms ruw onderbroken en niet tot een succesvolle leerervaring over onszelf gekomen. Je zou kunnen zeggen dat de buitenwereld te ver in onze binnenwereldgrens is opgeschoven. Er is dan te veel ‘buiten’ en te weinig ‘binnen’ in onze waarheid ontstaan.We zijn door de omgeving niet ontmoet op onze behoefte. Die behoefte hebben we afgeschaft, geparkeerd of verworpen omdat het te pijnlijk is om te blijven proberen. Toch is dat nog steeds ons verlangen! Dus we proberen het iedere keer maar helaas op de oude manier. En iedere keer wordt het contact en het ervaren weer onderbroken. Niet door de buitenwereld maar door onszelf. Omdat we vervallen in denken en herinneren. Omdat we geloven in een pijnlijke uitkomst en een ‘spelletje’ gaan spelen. Omdat we dan dus niet (meer) gewaarzijn van wat er feitelijk gebeurt.

Gewaarzijn zorgt dus voor de balans in ons innerlijke systeem.
Balans in het ontstaan en de bevrediging van onze behoefte.
De behoefte geeft de aanzet tot actie. Actie zorgt voor het aangaan van de ervaring.
De ervaring wordt deel van ons innerlijk systeem. Het systeem komt weer in balans.

Hoe kun je gewaarzijn ontwikkelen? Een paar experimentjes…
Binnenwereld:
Richt je aandacht op je ademhaling. Maak in- en uitademing eens even lang. Je kunt ook iedere ademhaling precies drie tellen doen. Tel je ademhalingen tot 10. Is je aandacht ondertussen ergens anders: begin weer bij nul. Merk waar je adem zit; borst of buik. Bij iedere inademing zet je even je adem vast voordat je uitademt. Ga liggend ademen en leg je hand op je onderbuik. Ga liggen en keer je blik naar binnen. Begin bij je tenen en scan je lichaam van de binnenkant richting je kruin. Bij een knorrende maag: volg de sensatie een poosje. Pijntjes: blijf er met je aandacht eens even bij. Welke nuances kun je voelen?
Buitenwereld: Zittend op een stoel: voel waar je lichaam de stoel raakt. Hoe voelt je kleding, de leuning, de lucht, welke geuren en geluiden neem je waar? Hoe zien de onderdelen van zijn/haar gezicht er uit? Welke beweging maakt hij/zij? Hoe nabij/veraf staat hij/zij? Registreer de feiten. Je merkt misschien hoe je geneigd bent om te ‘kleuren’ wat je waarneemt!...
Beleven: *Wanneer je je gaat uitspreken begin elke zin eens met ‘op dit moment merk ik….’, of ‘nu….’ *Stel je je één van je ouders voor die (over de situatie) spreekt. *Stap in de plek van de waarnemer en geef feedback aan jezelf. *Verplaats je in een lichaamsdeel en geef die een stem; wat zou die zeggen? *Hoor wat je tegen jezelf zegt als er iets mis gaat en merk het volume en richting van het geluid op *merk op wat er met je gebeurt bij een verandering *wanneer merk je je eigen weerstand? *is een bewering die jij doet feitelijk of een aanname? *voel je verdriet; blijf er wat langer bij met je aandacht *maakt iets je boos/gefrustreerd; merk het op en spreek uit ‘ik ben boos’/’ik kan daar niet tegen!’.
Momentje kiezen: Met een app op je telefoon die je instelt om regelmatig een geluid te geven word je geholpen om een momentje te kiezen voor gewaarzijn. Je kunt op zo’n onverwacht moment nagaan: ‘hoe zit ik erbij?’ ‘Wat is er hier en nu op de voorgrond voor mij?’ Je hebt zo’n app in allerlei ‘sounds’ van waterstraal tot klankschaal. Enjoy!

Don’t push the River, it flows by itself (Fritz Perls 1969)
Dit citaat wil ik hier nog aanhalen omdat het mij doet beseffen dat alles wat ik tegen kom een moment is in mijn groeiproces. Het mag er zijn. Het is wat ik doe en hoe ik het doe. Ook de ongemakkelijke, trage of onelegante procesfases en zelfs de impasse (het vastzitten) verdienen erkenning. Dat stelt me pas in staat om mijn eigen groeiproces serieus te nemen en mezelf te leren ondersteunen. Door het gewaarzijn van mijn binnenwereld, buitenwereld en mijn beleving stroomt de rivier als haar eigen wezen naar haar eigen bestemming.

Tags: Gestalt awareness gewaar zijn mindfullness

Reacties

blog comments powered by Disqus

Odessóe, praktijk voor Zelfinzicht en Bezieling
Hollandhof 116  -  Helmond  -  06 44 20 20 44

© Dit is een website van Fly Webservices
Beheerder
.